Tā mātou hōtaka haumarutanga ara kuhunga

E arotahi ana tā mātou hōtaka haumaru ara kuhunga kua whiwhi-tohu ki te whakawehe i ngā wāhi tākaro a ngā tamariki i ngā ara kuhunga i ngā papanoho kei reira he tamariki nohinohi iti iho i te 5 te pakeke.

Ngā mahi e mahia ana e mātou:

Kua āta tirotiro mātou ki te tini mano o ō mātou nei kāinga, ā, kua whakaritea ngā whakapainga ake mō te haumaru, ā, ka pērā tonutia e mātou – inarā kei ngā papanoho he tamariki i reira he iti iho i te 5 tau te pakeke.

Ko te āwhina i ā mātou kairēti, i ō rātou whānau hoki kia noho haumaru ko tētahi wāhanga nui o tā mātou mahi hei kairetiwhare tino nui o te motu nei.

E ai ki te momo papanoho, e whakamau ana mātou:

• i ngā taiepa hōpua, i ngā kēti ka kati-aunoa me ngā whakarawa ātete-tamaiti ki ngā ara kuhunga motuhake atu i ngā wāhi tākaro a ngā tamariki ki ō mātou papanoho tū-takitahi
• i ngā puke tere, i ngā tohu here tere, i ngā whakaata koropuku e ai ki te hiahia.

I a mātou e whakamātāmua ana i ngā papanoho kei reira he tamariki e noho ana, ko tā mātou whāinga kia āta tirotirohia te katoa o ō mātou kāinga hurinoa i Aotearoa, me te whakarite i ngā whakapai ake haumaru e hiahiatia ana.

Huri noa i Aotearoa, kua oti i a mātou ngā whakapai ake ki te neke atu i te 20,000 papanoho (i te Hūrae i te tau 2020).

Ka whai whakaaro ake ā mātou aratohu hoahoa i te haumaru ara kuhunga

Kei a mātou ngā aratohu hoahoa hei whakarite kia arohia te haumaru ara kuhunga i a mātou e hanga whare ana. I roto i ēnei aratohu ko:

• te tuku i tētahi wāhi tākaro whai taiepa mō ngā tamariki e noho wehe ana i te ara kuhunga
• te whakatū i ngā wāhi tākaro kia kitea ake, kia urua tōtikahia atu i ngā wāhi noho matua
• te hanga ara kuhunga whai rārangi kite pai me te kitenga wātea
• te tuku i te urunga kaihīkoi haumaru ake ki ngā papanoho, e wehe ana i ngā ara kuhunga, ina taea ana.

He pāpātanga nui o te whara

Kei a Aotearoa tētahi o ngā pāpānga tino nui kua mau o te mate me te whara i te ara kuhunga a ngā tamariki huri noa i te ao. E ai ki Safekids Aotearoa(external link) – ki te ratonga ārai whara a Starship Hospital i Tāmaki Makaurau – ka whakaurua tētahi tamaiti ki te hōhipera ia rua wiki i muri i te tukinga i a ia i tētahi ara kuhunga tūmataiti, ā, tokorima ngā tamariki ka mate i te toharite ia te tau i ēnei wharanga.

He kōhungahunga te nuinga o ngā tamariki ka whara i ngā hauata ara kuhunga, tata ki te 2 tau te pakeke, ā, ko te tikanga he taumaha ō rātou wharanga. Ko te nuinga o ēnei wharanga nā ngā tukinga i ngā tamariki e ngā whanaunga e taraiwa ana.

Ka pā nuitia ngā papanoho a Kāinga Ora e ngā hauata tuki tamariki i ngā ara kuhunga. E mahi pātui ana mātou ki a Safekids Aotearoa hei whakapiki i te mōhiotanga ki tēnei take.

Ko te hoahoa papanoho ko tētahi āhuatanga

Kua tautuhia e Safekids Aotearoa(external link) me te Child and Youth Mortality Review Committee(external link) ngā take matua e 3 ka tukia ngā tamariki i ngā ara kuhunga e ngā waka:

• te whanonga ā-tangata – kāore te nuinga o ngā pakeke i Aotearoa i te mōhio ki ngā tūraru
• te hoahoa waka – inarā ko te korenga o te kitenga atu nō roto i ngā waka, i te kuhu mai, i te puta atu i ngā ara kuhunga
• te hoahoa papanoho – inarā ina kāore ngā ara kuhunga i te whakawehea i ngā wāhi tākaro, he tino roa, he ara kuhunga ngātahi rānei, he ara kuhunga whai wāhi whakatū waka maha, he ara kuhunga ka puta atu ki ngā tiriti ngū, ki ngā wāhi ngātahi e haere ai ngā waka, e tākaro ai hoki pea ngā tamariki.

Te whakaako tāngata mō te haumaru ara kuhunga

Hei āwhina i a Safekids Aotearoa ki te whakapiki i te mōhio ki te tūraru ki ō mātou ara kuhunga, ka tukuna e ā mātou Kaiwhakahaere Tautoko ā-Whare ki ngā kairēti te tohutohu mō te haumaru ara kuhunga i a rātou ka neke mai ki ō mātou kāinga.

Kei roto hoki he mōhiohio haumaru ara kuhunga ki ā mātou pānui kairēti, ā, ka piri ake i ngā whakapiri whakatūpato a Safekids Aotearoa ki ō mātou kūaha o mua ina whakamahi ana i ngā āta tirotirohanga o ngā papanoho.

Ka haumaru ake ō mātou ara kuhunga ki te maumahara tātou katoa ki ēnei mea matua mai i a Safekids Aotearoa: 

• me mōhio kei hea ō tamariki i mua i te eke ki te waka
• tirohia mō ngā tamariki i mua i te taraiwa atu
• me mātakitaki ngā tamariki ina tata ana ki ngā waka – i ngā wā katoa
• whakawehea ngā wāhi tākaro i ngā ara kuhunga.

Tā mātou aratohu ki te haumaru ara kuhunga mō ngā rangatira papanoho

I runga i te whakahoatanga ki a Safekids Aotearoa, ki a Waka Kotahi, ki Ngā Pirihimana, ki a Roadsafe Nelson Bays hoki, kua whakawhanaketia e Kāinga Ora :

• He pepameka aratohu ki te haumaru ara kuhunga mō ngā rangatira papanoho [PDF, 191 KB]
• He mātārere aratohu ki te haumaru ara kuhunga mō ngā rangatira papanoho [PDF, 2.1 MB]

Ka tukuna e ēnei aratohu ki ngā rangatira papanoho he aratohu whānui mō te whakarite kia haumaru ake ngā ara kuhunga ki ō rātou papanoho, hei whakaheke i te tūraru kia tukia ngā tamariki nohinohi.