Te whakapūmau i te mahana, i te maroke hoki o tō kāinga
Nā ngā mahi māmā pēnei i te tunu, te uwhiuwhi, te whakairi kākahu i roto hoki, tērā pea ka huihui te haukū haumate. Ko te rongo kōrero pai, he māmā noa ki te whakakore atu.
Anei ngā ara e whā hei whakapūmau i te mahana, i te maroke hoki o tō kāinga
He aha ka taea e koe?
Te whakaemi a te mākū
E waru ngā rita o te mākū ka whakaemitia i tēnā, i tēnā kāinga i Aotearoa i ia rā. Kia maroke, kia hauora hoki te kāinga whāia ēnei nekehanga māmā e toru:
- Mukua atu te mākū, ngā māturu rānei i ō matapihi, i ō pakitara hoki.
- Whakatuwheratia ngā matapihi i ngā ata, i a koe e uwhiuwhi/kaukau ana, i a koe e tunu kai ana rānei.
- Whakairia ngā kākahu ki waho kia maroke ai, mēnā e taea ana. I roto rānei i tētahi rūma e kati ana te tatau, ā, kei te tuwhera ngā matapihi.
He māmā ake te whakamahana i te kāinga maroke
Anei ētahi mahi ruarua ka taea e koe hei āwhina kia māmā ake, kia iti iho te utu hoki hei whakamahana i tō kāinga:
- Whakatuwheratia ngā ārai i te ao hei tuku mai i te mahana, ā, katia i mua tonu i te pō kia āhuru tonu.
- Katia te kuhunga mai o te hau anuanu ki tō kāinga mā te kati i ngā kauanuanu e karapoti ana i ngā kūaha, i ngā matapihi.
- Whakamahanatia tō kāinga mā te whakamahi i ngā whakaū mahana, i ngā ine-wā hoki kia kā anake ō whakamahana ina hiahiatia.
Te Kāuta
Ina tunu kai ana koe:
- kōpanitia ngā kōhua, me te whakarite kia tika ai te rahi o te kōhua ki te tārahu, kia tika hoki te rahi o te kōpani ki te kōhua.
- whakakāngia tō pūngote korohū (rangehood), whakatuwheratia te matapihi rānei.
Te rūma moe
- Kia tawhiti atu ngā moenga me ngā taputapu i ngā pakitara, kia noho he āputa hei rerenga mā te hau. Ka hua pea he tōtā i te hau ka mau i waenganui i aua mea e rua, ā, ka tere uru te puruheka ki ō hū me ō kākahu.
- Waiho ngā kūaha o te whata kākahu kia paku tuwhera.
- Kaua e whakatakoto tōtika i te matarihi ki te papa.
Āraihia te horapa haere a ngā moroiti
- Whakaritea kia nui rawa te wāhi ka taea i waenga i ngā tamariki e moe ana.
- Whakamātauhia te 'upoko ki ngā waewae' mēnā he moenga ngātahi tō āu tamariki.
- Me ngana kia kaua ngā tini tāngata e moe ki roto i te rūma kotahi.
Te Whakaiti i ngā Utu Hiko
Ko te āta whakahaere i te nui o te pire hiko tētahi wero i ngā wā katoa, heoi he tino uaua rawa atu i te hōtoke. Anei ētahi ara māmā hei whakaheke i te hiko, e āwhina nei i a koe ki te tiaki moni, ki te tiaki hoki i te taiao.
Kia maumahara ki te whai i te aronga whaitake ki te penapena hiko, ā, kaua e waiho kia mātao koe i te hōtoke.
Ā mātou Hōtaka
Kei a Kāinga Ora ngā hōtaka hei āwhina i ā mātou kairēti kia whai mōhio me pēhea te whakapūmau i te mahana, i te hauhau pai, i te maroke hoki o ngā kāinga ka taea.
Te Hōtaka Pūngao Hangarua
E whakamau ana a Kāinga Ora i ngā papa kōmaru ki ngā kāinga kua tīpakohia whakawhiti atu i te motu, hei āwhina ki te whakaheke i ngā utu hiko mō ā mātou kairēti, hei whakarite kia toitū ake ō mātou nei kāinga. E whai ana ngā whakamātautau kia mārama he aha ngā hua ki ngā kaireti a Kāinga Ora i ngā papa kōmaru, ā, ka pēhea tā mātou tuku pea i ngā hua o te pūngao hangarua ki te maha ake o ngā kairēti ā te anamata.
Mēnā he papa kōmaru kei tō kāinga, anei te ara kia tino whai hua koe i ēnā.
Te Kaupapa Whakahou a Kāinga Ora
E whakapiki ana a Kāinga Ora i te mahana, i te maroke, i te hauora hoki o ō mātou nei kāinga hei whakapiki i te oranga o ā mātou kairēti. Mā tā mātou Kaupapa Whakahou, kei te whakamohoa, kei te whakapai ake hoki mātou i ētahi o ō mātou kāinga tawhito ake hei āwhina ki te tuku i ngā wāhi tino pai ki ā mātou kairēti hei kāinga mō rātou.
Kaupapa Kāinga Hauora
Kua whakaurua e te Kāwanatanga ngā paerewa kāinga hauora mōkito hou mō ngā papanoho rēti katoa tae atu ki ō mātou kāinga nō Kāinga Ora, kia whakapiki i te mahana, i te maroke, i te hauora hoki o ngā kāinga mō te whānau.
E hāngai ana ngā paerewa hou ki te whakamahana, ki te ārai mātao, ki te hauhau, ki te mākū/manga, ki te kati kauanu anō hoki.
Rapua ētahi atu kōrero ki te pepameka Healthy Homes Programme [PDF, 705 KB] mātakitakihia rānei tā mātou ataata mō ngā āhuatanga kei te tata mai.
Ngā panoni ki ngā wā tūtohu
Kua whakaroa ake te Kāwanatanga i ngā wā tūtohu ki ngā Paerewa Kāinga Hauora mō ngā kairetiwhare tūmataiti, mō Kāinga Ora – Homes and Communities, mō ngā Kaiwhakarato Whare Noho Hapori hoki, nā te Residential Tenancies (Healthy Homes Standards) Amendment Bill 2022.
E mana ana mai i te 26 o Noema i te tau 2022, i neke te wā tūtohu mō Kāinga Ora me ngā Kaiwhakarato Whare Noho Hapori mai i te 1 o Hūrae i te tau 2023 ki te rā hou o te 1 o Hūrae hei te tau 2024.
Mō ētahi atu mōhiohio, torohia www.hud.govt.nz/our-work/healthy-homes-standards/(external link)
Te Hōtaka Right at Home
Ko te noho i tētahi kāinga mahana, he maroke, he hauora hoki ka whakaheke pea i te tūraru o ngā mate hauora ka taea te ārai, me ngā raru arahau anō hoki.
Ka arotahi tā mātou Hōtaka Right at Home ki te whakaheke i te tūraru o ngā mate hāngai-whare noho mō ngā tāngata me ngā whānau whakaraerae i ō mātou nei kāinga.
Ka whiwhi tono mātou ki te Hōtaka Right at Home mai i ngā ratonga e utua ana e Whatu Ora/Health New Zealand e mōhiotia ana hei ngā Healthy Homes Initiatives, ā, ka whakamātāmua mātou i ngā mahi tautiaki me ngā whakapainga ake, kei roto nei ko ngā whakahou ki te whakatutuki i ngā Paerewa Kāinga Hauora a te Kāwanatanga.
I roto pea i ngā whakapai ake ko te whakamau i te hauhau mahi mīhini ki te kāuta, ki te rūma kaukau rānei, te whakamau, te whakakapi rānei i ngā whāriki, i ngā ārai, i te ārai mātao hoki, me te whakamau i ngā puna whakamahana hou, he mea tāpiri rānei.
I mua i mōhiotia a Right at Home hei te Rheumatic Fever Prevention Programme.
Kua whakahoungia te whārangi: 13 Whiringa-ā-nuku 2023