Ngaahi Polōseki Langa Fakalakalaka Tu‘upaú (SDPs)
‘Oku fakamafai‘i ‘e he Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló (Urban Development Act) 2020 ‘a e Kāinga Ora ke ne kamata‘i, fokotu‘utu‘u, pea fakahoko ‘a e langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ki koló ‘a ia ‘e tānaki atu ki ha ngaahi komiunitī tu‘uloa, kau kātoa ki ai, mo longomo‘ui.
‘Oku kau ki heni ha founga ngāue kakato ki he palaní, fakapa‘angá mo hono fakahoko atu ‘o e ngaahi polōseki ngāue lalahi mo fihi ki he ngaahi feitu‘u ‘i koló – ‘oku ui ko e Ngaahi Polōseki Langa Fakalakalaka Tu‘upau (Specified Development Projects pe SDP).
Ngaahi polōseki ‘oku fakakaukau‘i ke sivisivi‘i pe ‘e ala hoko ko ha SDP
‘Oku lisi atu ‘i lalo ‘a e ngaahi polōski kuo ‘osi fakakaukau‘i ‘e he Kāinga Ora ke filí pea mo e ola ‘o e ngaahi fakakaukaua ko iá.
| ‘Aho ‘o e faitu‘utu‘uni ki hono filí | Polōseki na‘e fokotu‘u maí | Tu‘unga (status) ‘o ha‘á ne hoko ko ha SDP | Līpooti fokotu‘u S29 |
| Sepitema 2022 | Hala Pule‘anga Western Corridor, Tauranga | Fili‘i ke sivisivi‘i | Līpooti ki he Hala Pule‘anga Western Corridor [PDF, 1.7 MB] |
| ‘Aokosi 2022 | Northern Growth Area, Porirua (Feitu‘u Langa Fakalakalaka Hake ‘i he Faka-Tokelau ‘o Porirua) | Fili‘i ke sivisivi‘i | Līpooti ki he Northern Growth Area, Porirua [PDF, 1.9 MB] |
| Nōvema 2021 | Langa fakalakalaka Sunfield, Papakura, ‘Okalani | ‘Ikai fili‘i ke sivisivi‘i | Līpooti ki he langa fakalakalaka Sunfield [PDF, 2.1 MB] |
Ko e hā ‘a e Polōseki Langa Fakalakalaka Tu‘upau (SDP)?
Ko ha SDP ko ha polōseki langa fakalakalaka ia ‘i he feitu‘u ‘i koló ‘oku ‘i ai hano (ngaahi) feitu‘u, ngaahi taumu‘a ngāue, mo hano fa‘unga sino pule tu‘upau (ko e ngaahi "‘elemēniti tefito" ia ‘o ha SDP).
Ko ha founga ia ke fengāue‘aki fakataha ai ‘a e pule‘anga fakakoló mo e fakafonuá, mo e kau ma‘u kelekelé, mana whenua, kau langa fakalakalaka fakataautahá mo e komiunitií ke palani‘i mo fakahoko atu ha ngaahi langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló ‘oku nau kaungā faka‘ānaua ki ai.
‘Oku fakatahataha‘i ‘i ha SDP ha ngaahi founga ngāue kehekehe, ‘a ia ‘oku fiema‘u ki he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló, ka na‘e mei fakalele kehekehe kinautolu, pea ‘oku lava ai ke ma‘u kinautolu ‘i ha founga ngāue mā‘opo‘opo pē ‘e taha. ‘Oku fokotu‘utu‘u ‘a e ngaahi palaní, ngaahi nāunau ki he ngāue lalahí, founga faka‘aonga‘i ‘o e kelekelé, mo e ngaahi fokotu‘utu‘u ki he fakapa‘angá, kimu‘a ia ‘o fakafou ‘i ha palani langa fakalakalaka ‘oku mā‘opo‘opo mo mahino. ‘Oku fakakaukaua ‘i he founga ngāué ‘a e ngaahi me‘a ‘oku kaunga ki he Kakai Maulí, ngaahi uesia ki he ‘ātakaí, nofo fakasōsialé mo e ngaahi me‘a faka‘ulungāangá, pea mo e ngaahi tukufakaholo fakahisitōliá, mo e ngaahi ‘ulungāanga ‘oku fakamahu‘inga‘í.
‘Oku ngalingali ke fe‘unga lelei taha ange ‘a e founga ngāue SDP ki he ngaahi polōseki ‘oku fihí ‘a ia ‘oku ‘ikai malava pe ‘oku ‘ikai ke ala fakahoko atu pe fa‘u ‘i he tu‘unga lelei tahá ‘i he ngaahi founga ngāue lolotongá. ‘Okú ne ngāue ke holoki ‘a e ngaahi ‘ā vahevahe ‘oku nau fa‘a ta‘ofi ‘a hono kamata‘i ‘o e ngaahi polōsekí, ‘o hangē ko ha ngaahi feitu‘u ‘oku kaungā ma‘u ‘a e kelekelé ‘e ha tokolahi, ngaahi fakangatangata ki he fakapa‘angá, pe ko ha ngaahi pole ‘oku fihi ‘i he palani fakakoló.
‘Oku founga fēfē ‘a e ngāue ‘a e founga ngāue ki hono fili mo hono sivisivi‘i ‘o e ngaahi SDP?
‘Oku fokotu‘u atu ‘i he Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló ha founga ngāue mā‘opo‘opo ‘oku fiema‘u ia ke fakahoko kimu‘a pea toki fokotu‘u ha SDP pea mo toki kamata ‘a hono fakahoko atu ‘o e polōsekí.
‘E lava ke fili ha polōseki langa fakalakalaka ki he feitu‘u ‘i koló ke sivisivi‘i pe te ne hoko ko ha SDP, ‘e he Kāinga Ora pe ko e kau Minisitā ma‘u fatongiá (ko e Minisitā ki he Nofo‘angá ‘a ia ‘okú ne fatongia ki he Laó pea mo e Minisitā Pa‘angá). Ko ha kulupu pe sino ngāue, hangē ko e iwi, ngaahi kautaha langa fakalakalaká pe ngaahi kōsilió, ‘oku ‘i ai ha‘á ne polōseki langa fakalakalaka ‘okú ne pehē ‘e ala hoko ko ha SDP, te ne lava ‘o talanoa‘i ‘a ‘ene polōsekí mo e timi SDP ‘a e Kāinga Ora ke vakai pe ‘e lava ke ne faingamālie mei hono ngāue‘aki ‘o e founga ngāue ki he SDP.
Kapau ‘e fili ha polōseki ke sivisivi‘i ke ala hoko ko ha SDP, ‘oku fa‘a kau fakalūkufua ki he founga ngāue ki he faisiví ha fakafehokotaki tōmu‘a mo e Kakai Maulí mo e ngaahi kupu fekau‘aki tefitó, fanongonongo atu ‘o e ngaahi ‘elemēniti tefito ‘oku fakakaukau ki ai ‘a e Kainga Ora ki he polōseki ‘oku ‘amanaki ke fakahokó, pea mo hono teuteu‘i ‘o ha līpooti kakato ‘o e polōsekí ki he siví.
‘I he ngata‘anga ‘o e founga ngāue ki hono sivisivi‘í, ‘e fokotu‘u atu ‘e he Kāinga Ora ki he kau Minisitā ‘oku nau fatongia ki aí pe ‘oku totonu ke fokotu‘u ‘a e polōseki ke ne hoko ko ha SDP. ‘Oku toki ‘a e kau Minisitā ma‘u fatongiá leva ke nau faitu‘utu‘uni pe ‘e tali ‘a e fokotu‘ú.
‘Oku fakamafai‘i ‘e he Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló (Urban Development Act) 2020 ‘a e Kāinga Ora ke ne kamata‘i, fokotu‘utu‘u, pea fakahoko ‘a e langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ki koló ‘a ia ‘e tānaki atu ki ha ngaahi komiunitī tu‘uloa, kau kātoa ki ai, mo longomo‘ui. ‘Oku kau ki heni ha founga ngāue kakato ki he palaní, fakapa‘angá mo hono fakahoko atu ‘o e ngaahi polōseki ngāue lalahi mo fihi ki he ngaahi feitu‘u ‘i koló – ‘oku ui ko e Ngaahi Polōseki Langa Fakalakalaka Tu‘upau (Specified Development Projects pe SDP).
Fakamatala lahi ange
‘Oku fokotu‘u ‘e he Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló 2020(external link), fakataha mo e Lao ki he Kāinga Ora – Homes and Communities 2019(external link), ha fa‘unga-ngāue ki he liliu ma‘ongo‘onga ‘i he langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló ke tānaki atu ki ha ngaahi komiunitī tu‘uloa, kau kātoa ki ai mo longomo‘ui.
Ke lau ‘a e ngaahi laó pe fekumi ki ha fakamatala lahi ange, vakai ki he uepisaiti ‘a e Ministry Of Housing and Urban Development(external link). Kapau ‘okú ke fie kumi ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo e Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló, pe talanoa fekau‘aki mo hano ala fili ‘o ha polōseki ke sivisivi‘i pe ‘e hoko ko ha SDP, ‘e lava ke ke ‘īmeili ki he timí ‘i he sdp.enquiries@kaingaora.govt.nz.
Kapau ‘okú ke fie kumi ha fale‘i fekau‘aki mo e Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló (Urban Development Act), pe fie talanoa ki hano ala fili ‘o ha polōseki ke sivisivi‘i, ‘e lava ke ke ‘īmeili ki he timí ‘i he sdp.enquiries@kaingaora.govt.nz Te mau fetu‘utaki atu kiate koe ke fakahoko ha pōtalanoa fekau‘aki mo ho‘o polōsekí, pea mo e ‘uhinga ‘e ala kau lelei ki ai pe ‘ikai ‘a e founga ngāue SDP.
Makatu‘unga meí he ngaahi fuofua pōtalanoá, kapau ‘e pehē ‘e he Kāinga Ora ‘e ala kau lelei ki he fokotu‘ú ke fakahoko hano sivisivi‘i ko ha polōseki ‘e ala hoko ko ha SDP, te mau ‘oatu ha fale‘i pau fekau‘aki mo e kakano ‘o ha tohi fokotu‘u ‘e fakakaukau‘i ki hano fili ke hoko ko ha polōseki.
Hili pē ‘a hono fili ‘o ha polōseki ke sivisivi‘i ‘e he Kāinga Ora, pe ko e kau Minisitā ma‘u fatongiá, ‘e sivisivi‘i leva ‘e he Kāinga Ora ‘a hono tu‘unga malava ke fakahokó (feasibility) pea mo vakai‘i ‘a e ngaahi ‘elemēniti tefito ‘o e polōsekí kuo fokotu‘u maí. Ko e ngaahi ‘elemēniti tefitó ‘oku kau ki ai ‘a e ngaahi taumu‘a ngāue, feitu‘u ‘e tu‘u ai pea mo e fa‘unga sino pule ki he polōsekí ‘oku fokotu‘u maí. Ko ha founga ngāue fakalao ‘eni ‘oku fokotu‘u atu ‘i he Lao ki he Langa Fakalakalaka ‘i he Feitu‘u ‘i Koló (Urban Development Act).
Ke tokoni ki hono sivisivi‘i ‘o e tu‘unga malava ke fakahoko ‘o ha polōseki, ‘oku fiema‘u ‘a e Kāinga Ora ke ne kumi ki he ngaahi fakafe‘ātungia pea mo e ngaahi faingamālie ‘e ma‘upu hake ‘i he polōsekí. Ko e ngaahi me‘a ke fakakaukau‘í ko e:
- fa‘ahinga kelekele ‘e ala malu‘i meí ha fakahoko ai ha langa fakalakalaka
- ngaahi nāunau lalahi ‘oku ‘i ai honau mahu‘inga fakafonua
- ha fa‘ahinga kelekele ‘oku ‘i ai hano fakangatangata meí ha tu‘unga fakatolonga ‘o e ‘ātakaí, konga ‘o ha feitu‘u matātahi ‘oku malu‘i pe meí ha Lao fakakolo
- ha fa‘ahinga kelekele tuku mavahe (reserve land) ‘oku ma‘u ‘e he Kalauní, kelekele na‘e ma‘u kimu‘a ‘e he Kakai Maulí pea mo ha kelekele ‘oku ‘i ai ha ni‘ihi ‘oku ‘i ai ha‘anau totonu ki ai kimu‘a pea toki faka‘aonga‘i ki ha taumu‘a kehe (Right of First Refusal land)
- ngaahi fatongia ke fakakakato ‘i he malumalu ‘o e Talité, ngaahi fokotu‘utu‘u ki ha kaunga mai ki ai pea mo ha ngaahi pepa palani fakakolo ‘a e Kakai Maulí
- fakamatala ‘oku tauhi ‘e he ngaahi ma‘u mafai fakakoló kau ki he ngaahi fakatamaki fakanatulá pe ko ha kelekele kuo ‘uli‘i (contaminated land) ‘i loto ‘i he feitu‘u ‘oku fokotu‘u maí
- ngaahi mahu‘inga tukufakaholo ki he ‘ulungāanga, feitu‘u mo e hisitōlia ‘o e Kakai Maulí, ‘oku kaunga ki ai ‘a e kelekelé
- ngaahi palani ‘a e ma‘u mafai fakakoló ki he tupulaki ‘a e feitu‘u ki koló pea mo ha ngaahi me‘angāue kehe ki he palani fakakoló
- ngaahi fili ‘e ala ma‘u ki hono fakapa‘anga ‘o e ngaahi nāunau fakakolo lalahí
Kuo pau foki ke toe kumi ‘e he Kāinga Ora:
- ‘a e ngaahi me‘angāue ki he palani fakakolo mo e ngaahi pepa palani fakakolo ‘a e kakai Maulí ‘oku lolotonga ngāue‘akí, ‘a ia ‘oku kaunga ki he feitu‘u ‘oku fokotu‘u mai ‘i he polōsekí; pea mo ha
- fa‘ahinga līpooti ‘oku ‘atā ki he kakaí fekau‘aki mo e ngaahi me‘a ki he feliliuaki ‘a e ‘eá, ‘a ia kuo teuteu‘i ‘o fakatatau ki he Lao ki he Tali Atu ki he Feliliuaki ‘i he ‘Eá (Climate Change Response Act) 2002 pe ko e ngaahi fatongia ‘o Nu‘u Sila ‘i he malumalu ‘o ha talite fakavaha‘apule‘anga, ‘a ia ‘oku kaunga ki he feitu‘u ‘oku fokotu‘u mai ‘i he polōsekí.
‘E fakafehokotaki ‘a e Kāinga Ora mo e kakai Maulí pea mo e ngaahi kupu fekau‘aki tefitó ‘i he taimi te ne fakaoko ai hano sivisivi‘i ‘o ha polōseki. ‘E toe kumi foki ‘a e Kāinga Ora hano fakahā mai ‘o ha ngaahi fie kau mai ‘a e ngaahi sino ngāue ‘a e Kakai Maulí ‘i hano langa fakalakalaka ‘o ha fa‘ahinga kelekele ‘i loto ‘i he feitu‘u ‘oku fokotu‘u mai ‘i he polōsekí ‘a ia ‘oku ‘i ai ha‘anau kaunga ki aí.
Hili ‘a hono fa‘ufa‘u ‘e he Kāinga Ora ‘a e ngaahi ‘elemēniti tefito ‘oku fokotu‘u maí, kuo pau ke ne fanongonongo fakapule‘anga atu kinautolu, fakaafe‘i ‘a e kakai ‘o e fonuá ke ‘omai ha‘anau lau pea fakakaukau‘i ‘a e ngaahi fakakaukau tokoni na‘e ‘omaí.
Tānaki atu ki he ngaahi me‘a ‘i ‘olungá, ‘e fakakaukau‘i ‘e he Kāinga Ora ‘a e kotoa ‘o e ngaahi me‘a ‘i laló ‘i he taimi te nau sivisivi‘i ai ha fa‘ahinga fokotu‘u:
- ‘E anga fēfē ha tānaki atu ‘e he ngaahi taumu‘a ngāue ‘a e fokotu‘ú ki ha ngaahi komiunitī ‘oku tu‘uloa, kau kotoa ki ai mo tupulaki?
- ‘Oku fenāpasi nai ‘a e langa fakalakalaka ‘i he feitu‘u ‘i koló, ‘i he fokotu‘ú, mo e ngaahi palani fakafonuá, fakavāhengá mo e palani fakavahé/ki he ngaahi feitu‘u tu‘u ‘atā?
- ‘Oku kau nai ‘i he feitu‘u tu‘u‘anga ‘o e polōsekí ‘oku fokotu‘u maí ha fa‘ahinga kelekele ‘oku malu‘i (vakai ki he kupu 17(2) mo e (4) ‘o e Laó) pea kapau ‘oku pehē, ko e hā (kapau ‘oku ‘i ai) ‘a e me‘a ‘oku fokotu‘u maí ‘i he‘ene fekau‘aki mo e kelekele ko ia?
- ‘E fiema‘u ke vakai‘i ‘e he Kāinga Ora ‘a e tu‘unga ‘o e kelekele ko ia ‘e ala fakangatangata ki ha ni‘ihi ‘oku ‘i ai ha‘anau totonu ki ai kimu‘a pea toki faka‘aonga‘i ki ha taumu‘a kehe pea mo ha ngaahi palopalema ‘e ala tupu mei ai ki he polōsekí.
- Ko e hā ‘a e fa‘unga pule ‘oku fokotu‘u mai ki he polōsekí pea ko e hā ‘a e tu‘unga taukei ‘o e kakai fakafo‘ituitui ko ‘eni?
Hili ‘a e lava ‘a hono fanongonongo fakapule‘anga atu ‘o e ngaahi ‘elemēniti tefito kuo fokotu‘u maí, kuo pau ke teuteu‘i ‘e he Kāinga Ora ha līpooti ‘o hono sivisivi‘i ‘o e polōsekí ‘a ia te ne fokotu‘u atu ai ke fokotu‘u ‘a e polōsekí ke hoko ko ha SDP, pe ko e fokotu‘u atu ke ‘oua ‘e fokotu‘u ia ke hoko ko ha SDP. Kapau ko e fokotu‘u atú ke fokotu‘u ia ke hoko ko ha SDP, kuo pau ke ke ‘oatu ‘e he Kāinga Ora ki he ma‘u mafai fakakolo ‘oku kaunga ki aí ha tatau ‘o e lipooti fakaangaanga ‘o e sivisivi‘í pea fakaafe‘i atu kinautolu ke nau fakahā mai pe ‘oku nau poupou‘i ‘a e fokotu‘ú mo e ngaahi ‘elemēniti tefitó.
Hili pē ‘a e maau ‘a e founga ngāue ki hono sivisivi‘í, kuo pau ke ‘oatu ‘e he Kāinga Ora ki he kau Minisitā ma‘u fatongiá ha līpooti ki hono sivisivi‘i ‘o e polōsekí ‘oku ‘i ai ha fokotu‘u pe ‘oku totonu nai ke fokotu‘u ‘e he kau Minisitaá ‘a e polōsekí ke hoko ko ha SDP (kau ai ha tali meí ha ngaahi ma‘u mafai ‘o e vāhenga ‘oku kaunga ki aí kapau ‘oku taau ke fakahoko ia). ‘E fakahoko leva ‘e he kau Minisitā ma‘u fatongia ‘a e pule‘angá ha tu‘utu‘uni pe ‘e tali ‘a e fokotu‘ú. ‘Oku fokotu‘u atu ‘e he Laó ha ngaahi makatu‘unga kuo pau ke fakakaukau‘i ‘e he kau Minisitaá ‘i he taimi te nau faitu‘utu‘uni ai pe ‘e fokotu‘u pe ‘ikai ha SDP. ‘Oku kau ki heni ‘a e:
- Ongo‘i fiemālie ‘oku taau ‘a e ngaahi ‘elemēniti tefitó
- Fakakaukau‘i pe na‘e taau ‘a e ngaahi fakafehokotaki kuo ‘osi fakahoko ‘i he a‘u mai ki he taimi ko iá, pea mo e
- Ongo‘i fiemālie kuo poupou‘i ‘e he ngaahi ma‘u mafai ‘o e vāhenga ‘oku kaunga ki aí pe ko ha fakakaukau ‘oku lelei ia ki he fonuá fakalūkufua.
Kapau ‘e pehē ‘e he kau Minisitā ma‘u fatongiá ke fokotu‘u atu ‘a hono fokotu‘u ‘o ha SDP, ‘e fokotu‘u ia ‘o fakafou ‘i ha Order in Council (Tu‘utu‘uni Fakalao ‘a e Pule‘angá) pea fanongonongo atu ia ‘i he New Zealand Gazette.
‘I he hili pē hano fokotu‘u ‘o ha SDP, kuo pau ke teuteu‘i ‘e he Kāinga Ora ha tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká.
Ko e taumu‘a ‘o ha palani langa fakalakalaka ke ne fakaikiiki atu:
- ‘a e fōtunga ‘o e langa fakalakalaká
- ‘a e founga ‘e fakahoko atu ai ‘a e langa fakalakalaká
- ‘a e founga ‘e ‘amanaki ke faka‘aonga‘i ai ha ngaahi fa‘ahinga fatongia mo e mafai ‘a ia ‘oku malava ke faka‘aonga‘i ki ha SDP, kau ai ‘a e ngaahi fatongia mo e mafai ki hono fakahoko atu ‘o ha ngaahi ngāue langa lalahi pea mo e ngaahi founga fakapa‘angá
- ha fa‘ahinga fakangofua te ne liliu ai ‘a e ngaahi palani RMA lolotongá pea mo e ngaahi fakamatala fakavāhenga ki he‘enau tu‘utu‘uni ngāué.
Kuo pau foki ke teuteu‘i ‘e he Kāinga Ora ha līpooti ‘o hono sivisivi‘i ‘o e polōsekí ke kaungā ō mo e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká. Kau ai mo ha ngaahi me‘a kehe, kuo pau ke vakai‘i ‘e he līpooti sivisivi‘í pe ko e ngaahi fokotu‘u ko ia ‘i he tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká ‘a e founga lelei taha ke a‘usia ai ‘a e ngaahi taumu‘a ngāue ‘a e polōsekí, sivi ‘a e ngaahi leleí mo e ngaahi fakamole ki he ngaahi ola ‘o e fokotu‘ú ‘o hangē ko ia ‘oku fokotu‘u atu ‘i he tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká, fakanounou‘i ‘a e ngaahi fokotu‘u na‘e ma‘u mai ‘i he tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká meí he ngaahi sino ngāue ‘a e Kakai Maulí, pea mo fakakaukau‘i ‘a e ngaahi me‘a fakae‘ātakaí mo e ngaahi fakaikiiki fekau‘aki mo e ngaahi nāunau ngāue ‘oku fokotu‘u mai ki ha SDP.
Kuo pau ke fakakakato ‘e he Kāinga Ora ha ngaahi fiema‘u tōmu‘a (preconditions) ‘oku fokotu‘u atu ‘i he Laó kimu‘a peá ne toki fakahoko atu ‘a hono fanongonongo ‘o e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká mo e līpooti ‘o hono sivisivi‘í (evaluation). Hili ‘a hono fakakakato ‘o e ngaahi fiema‘u tōmu‘a ko ‘ení, kuo pau leva ke fokotu‘u atu ‘i he fanongonongo fakapule‘angá ‘a e feitu‘u ‘e lava ‘o ma‘u mei ai ‘a e tatau fakaangaanga ki he palani langa fakalakalaká mo e līpooti ‘o hono sivisivi‘í, pea mo e ‘aho kuo pau ke ma‘u mai ai ha ngaahi fakahū fokotu‘u fakakaukau ki he tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká.
Hili ‘a e tāpuni ‘o e vaha‘a taimi ki he fakahū fokotu‘u fakakaukaú, kuo pau ke teuteu‘i ‘e he Kāinga Ora ha līpooti ki he IHP ‘okú ne fakakaukau‘i ‘a e ngaahi fakahū fokotu‘u fakakaukaú pea mo fakahoko atu ha ngaahi fokotu‘u ki he pēnolo ko iá.
‘Oku fakakaukau‘i ‘a e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká, ngaahi fakahū fokotu‘u fakakaukau ki aí, mo e ngaahi fokotu‘u na‘e fakahoko ‘e he Pēnolo Tu‘u Tau‘atāina ki he Ngaahi Faka‘eke‘eké (IHP) ‘oku kau ki ai ‘a e kau mēmipa ‘oku ‘ikai toe si‘i hifo ‘i he toko tolú, kau ai ha Fakmaau lolotonga pe kimu‘a meí he Fakamaau‘anga ki he ‘Ātakaí. ‘E fakakaukau‘i leva ‘e he IHP ‘a e fakamatala ko ‘ení pea fakahoko atu ha fokotu‘u ki he Minisitaá fekau‘aki mo e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká. ‘Oku fakaai ‘e he Laó ha founga ofe‘ingofua ki he ngāue ‘a e IHP ke lava ke ‘i ai ha ngaahi me‘angāue mo ha ngaahi founga ngāue ‘oku kaunga pau ki he polōseki ‘oku fakakaukau‘í. ‘Oku toe lava foki ‘e he IHP ‘o fakahoko ha ngaahi fakataha mo ha kau mataotao pea mo ha ngaahi founga ngāue kehe ki hano solova ‘o ha fefaikehekehe‘aki, tu‘utu‘uni ha ngaahi līpooti, fanongoa ha ngaahi fakafepaki, pea mo kole ha ngaahi fakamo‘oni mo ha fakamatala meí he Kāinga Ora.
‘Oku ma‘u ‘e he IHP ‘a e māhina ‘e hiva meí he ‘aho na‘e tāpuni ai ‘a e vaha‘a taimi fakahū fokotu‘u fakakaukaú ke ne fakahoko atu ai ‘a ‘ene ngaahi fokotu‘u ki he Minisitā ma‘u fatongia ki he Laó ‘o fekau‘aki mo e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká.
‘E lava ‘e he IHP ‘o fokotu‘u atu ki he Minisitā ma‘u fatongiá ‘oku nau tali ‘a e tatau fakaangaanga ‘o e palani fakalakalaká, tali mo ha ngaahi monomono tu‘upau, pe ‘oku ‘ikai ke nau tali kakato ia.
Ko ha fa‘ahinga palani langa fakalakalaka kuo ‘osi tali ‘e he Minisitā ‘oku fatongia ki aí kuo pau ke fanongonongo atu ia ‘i he New Zealand Gazette (Tohi Kāsete ‘a Nu‘u Silá). Ko e fanongonongó ni ‘e fakahaa‘i ai ‘a e ‘aho ‘e kamata ngāue mei ai ‘a e palani langa fakalakalaká. Ko ha fa‘ahinga taha pē na‘á ne fakahoko ha tohi fokotu‘u (submission) fekau‘aki mo e tatau fakaangaanga ‘o e palani langa fakalakalaká ‘e lava ke ne tohi tangi ki he Fakamaau‘anga Lahí ‘i ha ‘uhinga fakalao ‘oku felāve‘i mo hono tali ke fakahoko ‘a e palani langa fakalakalaká, ‘o fakahoko ‘a e tangi aofangatukú ki he Fakamaau‘anga Tangí.
Hili pē ‘a e kamata ngāue ‘a e palani langa fakalakalaká, ‘e lava leva ‘e he Kāinga Ora ‘o ma‘u ‘a e ngaahi mafai ki he langa fakalakalaka ki he SDP ‘o hangē ko ia kuo fokotu‘u atu ‘i he Laó, pea ‘e lava leva ke kamata ‘a e ngāue langa fakalakalaká.
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 26 Fēpueli 2024