Ngaahi Nō Kāinga Whenua ma‘á e fa‘ahinga taautahá

‘Oku ngāue fakataha ‘a e Kāinga Ora mo e Kiwibank ke tokoni‘i ‘a e kakai Maulí ke a‘usia ‘a e tu‘unga ma‘u ‘api ‘i honau kelekele ‘oku kaungā ma‘u tokolahí, ‘o fakafou ‘i he polokalama nō Kāinga Whenua. 

Kapau ‘oku ke ma‘u ha totonu ke nofo ‘i ha kelekele Mauli ‘oku kaungā ma‘u tokolahi (lava ‘o ma‘u ha ngofua ke nofo ai), ‘oku faka‘atā koe ‘e ha nō Kāinga Whenua ma‘á e fa‘ahinga taautahá ke ke langa, fakatau pe hiki ha ‘api ‘i he kelekele ko iá. ‘E toe lava foki ke ngāue‘aki ‘a e noó ki hano monomono pe fakalelei‘i ha fale ‘oku ‘osi tu‘u (existing house) ‘i ha kelekele ‘oku kaungā ma‘u tokolahi.

‘Oku tali mo ‘oatu ‘e he Kiwibank ‘a e noó, pea ‘e fiema‘u ke ke ma‘u ‘a ‘enau ngaahi makatu‘unga ki ha noó pea pehē foki ki he ngaahi makatu‘unga ‘a e Kāinga Whenua. ‘E fakamo‘oni ‘a e Kāinga Ora ‘i he noó ma‘á e Kiwibank. Ko ha nō Kāinga Whenua ‘oku malu‘i ‘aki pē ia ‘a e falé, kae ‘ikai ‘aki ‘a e falé mo e kelekelé hangē ko ia ko e ngaahi nō fakatau ‘api kehé.

‘I ha Nō Kāinga Whenua ma‘á e fa‘ahinga taautahá, ‘e lava ‘e he Kiwibank ‘o ‘oatu ha nō ‘oku a‘u ki he $500,000 ki he mahu‘inga ‘o e langa pe fakatau ‘o e falé, ‘o fakatu‘unga ‘i ha ngaahi makatu‘unga pau. ‘Oku kau ki he ngaahi makatu‘unga ko ení ‘a ho‘o ngofua ke nofo ‘i he konga kelekelé, ko ha fakamahu‘inga mei ha tokotaha fakamahu‘inga ‘api kuo lēsisita pea mo ha aleapau langa ‘oku fakafiemālie.

‘Oku ‘ikai ke fiema‘u ha tipōsiti ia ki ha nō ‘oku si‘isi‘i hifo ‘i he $200,000, ka ‘oku fiema‘u ha tipōsiti 15% ki he pa‘anga kotoa pē ‘oku noo‘i mai ‘oku laka hake ‘i he $200,000. Ko e fakatātaá, ko ha nō $400,000 ‘e fiema‘u ki ai ha tipōsiti $30,000. 

‘Oku ‘atā atu pē ‘a e Nō Kāinga Whenua ki ha kakai ‘oku ‘ikai ‘i ai ha‘anau toe ma‘u‘anga pa‘anga kehe ke fai ‘aki ‘a e langá, hiki atu ha fale ki ha feitu‘u fo‘ou pe fakatau ‘i he ‘enau kelekele Mauli ‘oku kaungā ma‘u tokolahí.

‘Oku ou ‘atā atu ki ha nō Kāinga Whenua?

Ke ‘atā atu ki ha nō Kāinga Whenua ma‘á e fa‘ahinga taautahá, ‘e fiema‘u ke ke ma‘u kotoa ‘a e ngaahi makatu‘unga ko ení:

• ‘e fiema‘u ‘a e konga kelekelé ko ha kelekele Mauli ia ‘oku ‘ikai ke lava ‘o mōkisi (kau ai ha kelekele ‘oku ma‘u mai mei he iwi pe hapu ko ha konga ‘o e alea ‘i he malumalu ‘o e Talité) pea ‘oku ma‘u ‘e he kau ma‘u ‘api tokolahi pe ‘oku ma‘u ‘e he kau talāsiti ‘o ha kautaha ‘a e totonu kakato ki he kelekelé ‘a ia na‘e fokotu‘u ‘i he malumalu ‘o e lao Te Ture Whenua Māori Act 1993

• lava ‘o ma‘u ha laiseni ke nofo ‘i he konga kelekele ‘okú ke faka‘amu ke langa aí

• ‘e fiema‘u ki ha tokotaha ‘i he kau noó ke nofo taimi kakato/tu‘uma‘u ‘i he falé (‘a ia ‘oku ‘ikai ko e taumu‘á ke nofo totongi pe ngāue‘aki ko ha ‘api nofo‘anga ki he taimi mālōloó)

• ‘e fiema‘u ke ke ‘omai ha fakamo‘oni fakafiemālie ‘o e pa‘anga hū maí ki he Kiwibank

• ‘okú ke ma‘u ha lēkooti fakamo‘ua lelei ‘a ia ‘oku tali ‘e he Kiwibank.

Ko e hā ‘a e me‘a te u lava ‘o langa/hiki ki ha feitu‘u fo‘oú ‘aki ha nō Kāinga Whenua?

Ko ha nō Kāinga Whenua ‘oku ‘i ai ha ngaahi makatu‘unga pau ki he fale ‘okú ke fakakaukau ke langá, fakataú pe hiki atu ki he konga kelekelé.

Ko e ngaahi makatu‘unga ‘o ha nō Kāinga Whenua ‘oku fiema‘u ai ‘a e falé ke:

• langa ‘i ha ngaahi fakava‘e mālohi

• fungavaka taha ‘o ‘ikai toe si‘isi‘i hifo ‘i he sikuea mita ‘e 50

• faingamālie ‘a e a‘u ki ai meí he hala pule‘angá

• ke tu‘u ia ‘i he fonua lahi ‘i he ongo motu Noaté pe Sauté.

‘Oku mau ‘i heni ke tokoni

Ko e langa ‘i ha kelekele ‘o e kakai Maulí ‘oku kaungā ma‘u tokolahí ‘e lava ke hoko ia ko ha ngāue lōloa mo faingata‘a. Koe‘uhi ko e me‘á ni, ‘oku ‘i heni ai ‘a e Kāinga Ora ke tokoni‘i koe lolotonga ‘a e ngāue ki aí.

Ke ‘ilo‘i pe ‘okú ke ‘atā atu ki ha Nō Kāinga Whenua, telefoni ki he Kiwibank ‘i he 0800 272 278.