Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unu‘aki Takai Holó ‘i he Kāinga Ora
‘Oku ‘i ai ha fatongia ‘o e Kāinga Ora ke fakapapau‘i ‘oku mau ma‘u ha ngaahi fale nofo‘anga totonu ma‘a ‘emau kau kasitomā kotoa pē, kau ai kinautolu ‘oku ‘i ai ha‘anau ngaahi fiema‘u ki hono fakafaingofua‘i ‘o e hū atu ki lotó. ‘Oku ‘i ai ‘a ‘emau Tu‘utu‘uni Ngāue ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó kuo fokotu‘u talu meí he 2020, ‘a ia ‘oku fokotu‘u atu ai ‘a ‘emau tukupā ki he ngaahi fale ‘a e pule‘angá ma‘á e kakaí.
‘I homau ngaahi ‘apí
‘Oku fakahoko atu ‘e he palani fakalūkufuá ha ngaahi fale nofo‘anga ma‘á e kakaí ‘oku toe lelei ange ki he nofó ma‘á e kakaí hono kotoa, kau ai ‘a e (kae ‘ikai fakangatangata pē ki he) ngaahi fāmili kei ta‘u si‘i mo kei tupulaki hake ‘a ‘enau longa‘i fānaú, kakai ‘o e ngaahi ta‘u motu‘a kehekehe kuo nau a‘usia ha lavea pe puke fakataimi pē, kinautolu kuo hoko ha palopalema ki he‘enau nga‘unu takai holó, sió pe tūkunga fakakaukaú, pea mo e faka‘au ko ia ke tupu tokolahi ‘a e kakai matu‘otu‘a angé/toulekeleká.
‘Oku fakakau ‘i he palani fakalūkufuá ‘a e ngaahi tafa‘aki lalahi ko ‘ení:
- Hū‘angá: ngaahi hala fā-‘atā meí he tau‘anga me‘alelé mo e hala pule‘angá, ‘o ‘ikai fakasitepu kapau ‘oku malava ‘eni, pe ko e malava ke fokotu‘u ha halanga lue lalo pe teke‘anga saliote (ramp) ‘i he kaha‘ú.
- Faingofua ki hono faka‘aonga‘í: ngaahi kau (handles) ki he matapaá pea mo e ngaahi kōpaté ‘oku faingofua hono ngāue‘akí, tu‘u fakataha ‘a e fale kaukaú mo e loki mohé ‘i he fungavaka tatau mo e lotofalé (pe ko e lava ke liliu ‘eni ‘i ha taimi kehe ange ‘i he kaha‘ú ke ma‘u ai ‘a e tūkunga ko ‘ení).
- Tu‘unga malu mo haó: faliki ‘oku ‘ikai hekeheke ‘i he ngaahi fale kaukaú mo e peitó.
- Liliu ngofua: fale kaukau lahi fe‘unga ke liliu kakato ke faingofua ai ‘a e fenga‘unu‘aki takai holó kapau ‘e fiema‘u ‘i he kaha‘ú (koe‘uhí kapau ‘e fiema‘u ‘eni, te mau toki fokotu‘u ‘eni ‘amui ange) ‘a ia ko e toki fokotu‘u ko ‘eni ‘amui angé (retrofit) ‘oku kaunga atu ia ki he polokalamá kakato.
Ma‘a ‘emau kau kasitomaá
‘Oku mau fakalelei‘i ‘a e tu‘unga ‘o hono fakafaingofua‘i ‘a e fenga‘unuaki takai holó ‘i homau ngaahi ‘api pule‘anga fo‘oú mo e lolotongá, ma‘a ‘emau kau kasitomaá. Ko ‘emau taumu‘á ke fakaai ha ngaahi ‘api malu ‘oku lava ai ‘a e kakaí ‘o nofo tau‘atāina ‘o ‘ikai toe fakafalala, lava ‘o fakaafe‘i ki ai honau kāingá mo e ngaahi kaungāme‘á ke nau ‘a‘ahi ki ai, pea mo nau hoko ai ko e kupu ‘o e komiunitī ‘oku nau nofo aí ‘o ‘ikai ha ngaahi ‘ā vahevahe/fakafe‘ātungia ki ai.
- ‘Oku ma‘u meí he hoa ngāué ha ‘api ki he toenga ‘o e mo‘uí
- Meí he mohenga ‘i he falemahakí ki ha ‘api māfana mo mātu‘u
- ‘Oku fe‘ungamālie pē ‘a e ‘api fo‘oú
Kuo ‘osi fakamo‘oni ‘a e Kāinga Ora ki ha Accessibility Charter (Siate Ngāue ki hono Fakafaingofua‘i ‘a e Fenga‘unuaki Takai Holó).(external link) ‘I he siaté, ‘oku mau tukupā ai ki hono fakapapau‘i ‘oku lava ‘a ‘emau kau kasitomaá ‘o fengāue‘aki mo ‘emau ngaahi sēvesí ‘i ha founga ‘oku fakalato ai ‘a ‘enau ngaahi fiema‘u fakafo‘ituituí pea faka‘ai‘ai ai ‘a ‘enau nofo tau‘atāina ‘o ‘ikai toe fakafalalá pea mo honau ngeiá. ‘Oku ‘uhinga ‘eni ‘oku mau fakapapau‘i ‘oku mau fengāue‘aki mo e kakaí ‘o fakafou ‘i ha ngaahi founga ‘oku faingofua ‘a hono ma‘u atú, kau ai ‘a e ngaahi tohi mata lalahí mo ha ngaahi vitiō ‘oku tohi atu ‘i he ‘atá ‘a e leá (captioned).
Ko ‘Emau Tu‘utu‘uni Ngāué
Na‘e fa‘ufa‘u ‘a ‘emau tu‘utu‘uni ngāué ‘o fakafou ‘i he ngaahi fengāue‘aki lahi mo ‘emau ngaahi kupu fekau‘akí, kau ai ‘a ‘emau kau kasitomaá mo honau ngaahi fāmilí / kāingá.
Koe‘uhí ke ola lelei ‘a hono fakahoko atu ‘o ‘emau tu‘utu‘uni ngāué, kuo mau fakatahataha‘i ai ha palani ngāue ‘a ia na‘e toki tali ‘e he‘emau poaté kimuí ni mai. ‘E tokoni ‘a e palani ko ‘ení ke mau a‘usia ai ‘a e ngaahi ola tefito ‘oku fokotu‘u ‘i he‘emau tu‘utuni ngāué.
Ngaahi ola tefitó
‘Oku fa‘u ‘a e Tu‘utu‘uni Ngāué ‘o fakafekau‘aki ki he ngaahi ola tefito ‘e tolu pea ‘oku ha‘iha‘i ia ‘e he ngaahi tefito‘i tui mo e ngaahi tukupā.
1. Hiki‘i hake ‘a e lahi ‘o ‘emau ngaahi ‘api ‘okú ne fakakakato ‘a e ngaahi tu‘unga ki he palani fakalūkufuá
Ngaahi tu‘unga langá
- Toe vakai‘i mo fakapapau‘i ‘a ‘emau ngaahi tu‘unga ki he palani fakalūkufuá
Ngaahi langa fo‘oú
- Hiki‘i hake ‘a e lahi ‘o e ngaahi langa fo‘oú, ‘o langa ki he ngaahi tu‘unga ki he palani fakalūkufuá
- Tauhi kimautolu ke mau taliui ‘o fakafou ‘i ha tāketi fo‘ou
- Fakapapau‘i ‘oku ‘i ai ha ngaahi founga palani fakalūkufua ki he fakafaingofua‘i ‘o e fenga‘unuaki takai holó
Ngaahi ‘api lolotongá
- ‘Ahi‘ahi‘i ‘a e tu‘unga ki he palani fakalūkufuá ko ha konga ia ‘o e tu‘utu‘uni angamaheni ki he‘emau ngaahi fakalelei ‘apí ‘o fou ‘i ha founga ‘ahi‘ahi fakaangaanga
- Fakafuofua‘i ‘a e olá pea fakapapau‘i ‘a e tu‘utu‘uni angamaheni ki he ngaahi fakalelei ‘api ‘i he kaha‘ú
- Fokotu‘u ha tāketi ki he fakalelei ‘apí
2. Fakalato ‘a e ngaahi fiema‘u taautaha ‘a e kau kasitomaá
Ngaahi fakaleleí
- Tokoni‘i ‘a e kau nofó ‘i he‘enau ngaahi tohi kole ki ha fakapa‘angá
- Fengāue‘aki mo e ngaahi kautaha fakapa‘angá ke fakalelei‘i ‘a e founga ngāué
- Fakalelei‘i ‘a e ‘apí ‘e kimautolu pē pe fakafaingamālie‘i ha ‘api ‘oku langa fakataumu‘a-pau ‘i he taimi kuo mau kole atu ai ke hiki ‘a e tokotaha nofo totongí
- Fakalelei‘i ‘a e ‘apí ‘e kimautolu pē pe fakafaingamālie‘i ha ‘api ‘oku langa fakataumu‘a-pau kapau ko e founga totonu taha ia ke fakalato ai ‘a e ngaahi fiema‘u ‘a e tokotaha nofo totongí
Fakataumu‘a-pau ‘a e ngaahi founga solova‘angá
- Ngāue‘aki ‘a e fakamatala ki he tu‘unga ‘o e fiema‘ú ke ne huluhulu ha ngaahi founga solova‘anga fakataumu‘a-pau ma‘á e ngaahi fakakulupu ‘o e kau kasitomaá hangē ko e tauhi ‘o e kau toulekeleká, komiunitī ‘a e kakai ‘oku Tulí (Deaf)
- Hokohoko atu ‘a hono tuku atu ‘o ha ngaahi solova‘anga tu‘upau ma‘a ‘emau kau nofo ‘i he Nofo‘anga ma‘á ha Ngaahi Kulupu Fakakomiunitī
- Fakatupulaki hake ha ngaahi founga kehe ki he nofo ‘oku tokoniá (supported living) ko ha solova‘anga ia ki hono fakalato ‘o e ngaahi fiema‘u ‘a e kakai faingata‘a‘ia fakesinó
3. Fakalelei‘i ange ‘a e fakamatala fekau‘aki mo e ngaahi fiema‘u ‘a e kau kasitomaá mo e tu‘unga ‘o hono fakafaingofua‘i ‘e he‘emau ngaahi ‘apí ‘a e fenga‘unuaki takai holó
Fakamatala fekau‘aki mo e kau kasitomaá
- Tānaki mo lēkooti ‘a e fakamatala fekau‘aki mo e ngaahi fiema‘u ‘a e kau kasitomaá
Fakamatala ki he ngaahi koloá
- Kumi mo lēkooti ‘a e ngaahi me‘a ‘oku fakafaingofua‘i ai ‘e he‘emau ngaahi ‘apí ‘a e fenga‘unuaki takai holó
"‘Oku mau tukupā ki hono faitokonia ‘o ‘emau kau kasitomaá ke nau nofo ‘i ha ‘api ‘oku fe‘unga lelei taha mo kinautolú"
‘I he‘emau fa‘ufa‘u ‘a ‘emau Tu‘utu‘uni Ngāué, kuo mau manatua ai ‘a e fiema‘u ke tukupā ki ha ngaahi tefito‘i fakakaukau ke mau ngāue‘aki ‘a ia te nau huluhulu ‘a e founga ‘o ‘emau fakahoko faitu‘utu‘uní mo ‘emau fengāue‘aki mo ‘emau kau kasitomaá ‘i he hokohoko atú.
Ke a‘usia ‘ení, ko e Kāinga Ora te ne:
- Fakatokanga‘i ‘a e fiema‘u ke ‘ilo‘i pea to‘o ‘a e ngaahi ‘ā vahevahe/fakafe‘ātungia ‘oku fehangahangai mo e kakai faingata‘a‘ia fakesinó, pea te ne a‘usia ha tu‘unga lelei ange ‘o hono fakafaingofua‘i ‘o e fenga‘unuaki takai holó ‘aki ‘a hono fakafenāpasi ia mo ha ‘ulungāanga fakaengāue ‘okú ne fakatokanga‘i ‘a e ngeia mo e mahu‘inga ‘o e tokotaha fakafo‘ituitui kotoa pē, ‘i ha ‘api, ‘i ha komiunitī
- Fekumi ke ‘ilo ha ngaahi solova‘anga kehekehe mo ngaofe ngofua ‘oku nau fakalato ‘a e ngaahi fiema‘u ‘a ‘emau kau kasitomaá pea nau lava ai ‘o tauhi honau ngeiá mo ‘enau lava ‘o nofo tau‘atāina ‘o ‘ikai toe fakafalalá ‘i he lōloa taha te nau fili ki aí pe malavá
- Fengāue‘aki, faitokonia mo taukave‘i ‘a hono langa‘i hake ha komiunitī ‘oku kau kātoa ki ai mo fa‘ahinga kehekehe
- Tokanga taha ki hono to‘o ‘o e ngaahi ‘ā vahevahe/fakafe‘ātungia ki he kau kakato ki he komiunitií, ma‘a ‘emau kau nofó kotoa mo honau ngaahi fāmilí
- Fa‘u ha ngaahi solova‘anga fakafaingofua ke ho‘ata mei ai ‘a e ngaahi me‘a ‘oku fiema‘u ‘e he ngaahi komiunitií ‘i ha ngaahi feitu‘u tu‘u‘anga mo ha ngaahi fa‘ahinga ‘api kehekehe
- Tukupā ke fengāue‘aki longomo‘ui mo e ngaahi komiunitií ‘o kau ki ai ‘a e sekitoa ki he kakai faingata‘a‘ia fakaesinó, pea mo fakatokanga‘i ‘a e tu‘unga mahu‘inga ‘oku ma‘u ‘e he sekitoa ki he kakai faingata‘a‘iá ‘i hotau ngaahi komiuntií
- Ngafa‘aki ‘a hono fakakakato ‘o homau ngaahi fatongia ‘i he malumalu ‘o e United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (Talite ‘a e Ngaahi Pule‘anga Fakatahatahá ki he Ngaahi Totonu ‘a e Kakai Faingata‘a‘ia Fakaesinó) pea mo ia ‘oku ‘i loto ‘i he New Zealand Disability Strategy (Palani ‘a Nu‘u Sila ki he Faingata‘a‘ia Fakaesinó) 2016-2026 pea mo ‘ene Disability Action Plan (Palani Ngāue ki he Faingata‘a‘ia Fakaesinó) 2019-2023(external link) ‘oku fakafehokotaki mo iá
Lisi ‘o e ngaahi pepa mo e nāunau ‘oku ma‘u atú.
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – [PDF, 2.2 MB](Paaki Fakalūkufuá)
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – [DOCX, 1.5 MB](Paaki Fakalūkufuá)
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Kouti QR [PNG, 5 KB] ( Ko e paaki ki he NZ Sign Language, NZ Standard Audio Version mo e Easy Read Version ‘oku ma‘u atu ia ‘o fou ‘i he Kouti QR ko ‘ení)
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Tu‘utu‘uni Ngāué ‘i ha Peesi ‘e taha [PDF, 34 KB] (A3)
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Paaki lōloa ‘oku faingofua hono laú [PDF, 4.5 MB]
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Paaki lōloa ‘oku faingofua hono laú [DOCX, 7.7 MB]
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Paaki nounou ‘oku faingofua hono laú [PDF, 2.1 MB]
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – Paaki nounou ‘oku faingofua hono laú [DOCX, 3.3 MB]
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – (paaki Braille). Kapau ‘okú ke fiema‘u ‘a e liliu lea ko ‘ení, kātaki ‘o ‘oatu ha ‘īmeili ki he accessibility@kaingaora.govt.nz mo ho hingoá, tu‘asilá mo e fika fetu‘utakí. Te mau ‘oatu ‘i he kūliá (courier) ha tatau ‘o e paaki ko ‘ení kiate koe.
- Tu‘utu‘uni Ngāue ‘a e Kāinga Ora ki he Ngaahi ‘Api Tūkunga Lelei ki he Fenga‘unuaki Holó – (NZ Audio DAISY). Kapau ‘okú ke fiema‘u ‘a e liliu lea ko ‘ení, kātaki ‘o ‘oatu ha ‘īmeili ki he accessibility@kaingaora.govt.nz mo ho hingoá, tu‘asilá mo e fika fetu‘utakí. Te mau ‘oatu ‘i he kūliá (courier) ha tatau ‘o e paaki ko ‘ení kiate koe.
Kapau te ke fiema‘u ke fetu‘utaki mai kiate kimautolu fekau‘aki mo e tu‘utu‘uni ngāué, te ke lava ‘o fetu‘utaki ki he accessibility@kaingaora.govt.nz
Ngaahi Fakataha ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó
Na‘e fakahoko ‘a ‘emau fuofua Fakataha ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó ‘i he 2019, pea muimui mai ‘i ai ‘a e ngaahi fakataha ‘i he 2020 mo e 2022. ‘Oku mau hanga atu ki he ngaahi fakatahá ni ko ha faingamālie ia ke ‘oatu ai ha fakamatala fo‘ou ki he fakalakalaka kuo mau fakahoko ‘o fakatatau ki he tu‘utu‘uni ngāue lolotongá mo ‘emau ngaahi palani ki he ngāue ka hokó. Ko ha toe faingamālie foki ia kiate kimautolu ke mau fakafetu‘utaki ai, mo fanongoa ‘a e lau ‘a kinautolu ‘oku nau kau ki he fakatahá kau ki he me‘a ‘oku nau faka‘amu ke ho‘ata mai ‘i he fakamatala fo‘ou ka hoko kau ki he tu‘utu‘uni ngāué.
Ngaahi pepa fakahā fakamatala mo e fo‘i vitiō meí he fakatahá
Vitiō ‘o e Fakataha ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - 2022(external link) (fakatokanga‘i: kuo ‘osi to‘o ‘a e ngaahi konga ia ki he fakataukei ki he feitu‘u fai‘anga fakatahá)
Lau ‘a kinautolu na‘e kau ki he fakatahá [PDF, 738 KB]
Ngaahi pepa fakahā fakamatala mo e vitiō meí he fakatahá
- Fakahā fakamatala ‘i he fakataha ki he fakafaingofua‘i ‘o e fenga‘unuaki takai holó [PDF, 785 KB]
- Fakataha ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - vitiō ‘o e ‘aho 29 Siulaí(external link)
- Taimi ki he ngaahi fehu‘i ‘oku fa‘a ‘eke ‘i he Fakataha ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - vitiō ‘o e ‘aho 7 ‘Aokosí(external link)
Polokalama ma‘á e Kau Kasitomaá - Nāunau Tokoni
- Tokotaha ‘Iloa ‘a e Kāinga Ora ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - Michael [PDF, 313 KB]
- Tokotaha ‘Iloa ‘a e Kāinga Ora ki he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - Sue [PDF, 281 KB]
- Tokotaha ‘Iloa ‘a e Kāinga Ora ki he Fononga ‘i he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - Michael [PDF, 478 KB]
- Tokotaha ‘Iloa ‘a e Kāinga Ora ki he Fononga ‘i he Fakafaingofua‘i ‘o e Fenga‘unuaki Takai Holó - Sue [PDF, 342 KB]
- Polokalama ‘a e Kau Kasitomaá ‘i ha peesi ‘e taha [PDF, 228 KB]
Kuo fakafo‘ou ‘a e peesí: 21 Maʻasi 2023